Một cách hiểu về Tu – Tề – Trị – Bình
Posted on 18 June 2012.
Tu – Tề – Trị - Bình: Tu thân, Tề gia, Trị quốc, Bình thiên hạ, nguyên nghĩa được lấy từ phần Kinh trong sách Đại học. Mỗi một khái niệm đều có tiết, chương bình và chú giải thêm.
Dưới đây trích lại phần Kinh sách Đại Học
大學之道：在明明德，在親民，在止於至善。知止而后有定，定而后能靜，靜而后能安，安而后能慮，慮而后能得。物有本末，事有終始，知所先後，則近道矣。古之欲明明德於天下者，先治其國；欲治其國者，先齊其家；欲齊其家者，先脩其身；欲脩其身者，先正其心；欲正其心者，先誠其意；欲誠其意者，先致其知；致知在格物。物格而后知至，知至而后意誠，意誠而后心正，心正而后身脩，身脩而后家齊，家齊而后國治，國治而后天下平。
自天子以至於庶人，壹是皆以脩身為本。其本亂而末治者否矣；其所厚者薄，而其所薄者厚，未之有也。
Đại học chi đạo：tại minh minh đức, tại thân (tân) dân, tại chỉ ư chí thiện. Tri chỉ nhi hậu hữu định, định nhi hậu năng tĩnh, tĩnh nhi hậu năng an, an nhi hậu năng lự, lự nhi hậu năng đắc. Vật hữu bản mạt, sự hữu chung thủy, tri sở tiên hậu, tắc cận đạo hĩ .
Cổ chi dục minh minh đức ư thiên hạ giả, tiên trị kì quốc；dục trị kì quốc giả, tiên tề kì gia; dục tề kì gia giả, tiên tu kì thân; dục tu kì thân giả, tiên chính kì tâm; dục chính kì tâm giả, tiên thành kì ý; dục thành kì ý giả, tiên trí kì tri; trí tri tại cách vật. Vật cách nhi hậu tri chí, tri chí nhi hậu ý thành, ý thành nhi hậu tâm chính, tâm chính nhi hậu thân tu, thân tu nhi hậu gia tề, gia tề nhi hậu quốc trị, quốc trị nhi hậu thiên hạ bình .
Tự thiên tử dĩ chí ư thứ nhân, nhất thị giai dĩ tu thân vi bản. Kỳ bản loạn nhi mạt trị giả phủ hĩ; kì sở hậu giả bạc, nhi kì sở bạc giả hậu, vị chi hữu dã.
Ngừng post, mỗi hôm nhấn nhá tý!
p/s: Mềnh sắp phát thần quynh
………………
Kết nối, hài hòa ta với xã hội, chính là TU THÂN, gốc rễ trị loạn của xã hội cũng là nằm ở TU THÂN.
Nội hàm đạo đức của một con người (theo quan điểm của Nho giáo bắt đầu từ Cách trí (trí tri tại cách vật) nghĩa là thấu đáo tận gốc rễ sự vật bằng tư duy của chính mình, bằng sự học hỏi mà rồi THÀNH Ý, CHÍNH TÂM.
Nội hàm của một xã hội được coi là hài hòa, yên trị bắt đầu từ THÂN TU. THÂN TU MÀ GIA TỀ, QUỐC TRỊ, THIÊN HẠ BÌNH.
Mà TU THÂN lại có gốc rễ từ CÁCH TRÍ. Kẻ không CÁCH TRÍ (nghĩa là đầu óc u tối, tham lợi) thì tự tâm đã đã loạn. Kẻ loạn từ trong tâm mà cầm quyền quốc gia sẽ tạo thành họa lớn cho thiên hạ.
Vì Trị – Loạn như thế nên muốn có được sự hài hòa thì trên từ Thiên tử (tức người đứng đầu quốc gia) dưới đến thứ dân (thường dân) đều phải lấy TU THÂN làm gốc rễ.
Đạo lý trị quốc (theo Nho giáo) không nằm hoàn toàn ở hình pháp, càng không nằm ở thuật quyền biến mà cốt yếu là ở giá trị nhân bản của con người, tức là khơi dậy cái nội hàm tư duy chân chính trong mỗi người dân (cách trí).
Vắn tắt giải nghĩa tạm tạm thế đã,…
Đăng nhận xét